Ale ten, kto wie, czym jest poezja, wie także, że przekład może być tylko przybliżeniem i wywołać zaledwie przeczucie tego, co przemawia w języku oryginału.
(Hans-Georg Gadamer)
Księgozbiór złożony z tłumaczeń – pisze Artur
Schopenhauer – jest jak galeria malarska – zawierająca same kopie. Nawet
przekłady z autorów antycznych stanowią surogaty tych autorów i mają
się do nich jak cykoria – do prawdziwej kawy.
(Edward Balcerzan)
Poezja jest tym, co gubi sie w przekładzie.
(Robert Frost)
Przekład jest jak pocałunek przez chusteczkę.
(zasłyszane)
Przekład musi chcieć wszystkiego.
(Olgierd Wojtasiewicz)
Tłumaczenie jest sztuką niepowodzenia.
Umberto Eco)
Tym co się gubi w spotykanych zazwyczaj dobrych i wyśmienitych przekładach, jest właśnie to, co najlepsze.
(Friedrich Schlegel)
Zmienić język, to tak jakby pisać miłosny list przy pomocy słownika.
(E. M. Cioran)
Lata temu zapisałem w notatniku pewne haiku Issy, a mówiąc dokładniej: dwie polskie wersje, niestety, nie zanotowałem nazwiska tłumacza.
(Tłumaczenia polskie nie są dostępne w Internecie, a książkę ktoś... pożyczył.)
Oryginał w kana i romanji:
mu tsu ma ji ja uma re ka wa ra ba no be no chō
む つ ま じ や 生 れ か は ら ば の べ の 蝶
mutsumaji ya umare kawaraba nobe no chô
sweet harmony
to be reborn
a meadow butterfly!
(1811)
Polskie tłumaczenie filologiczne z j. ang.:
słodka harmonia
ponownie się narodzić
polnym motylem
Przyjrzyjmy się dokładnie japońskim znakom graficznym:
むつまじ — (pierwsze cztery znaki) przyjacielski, harmonijny, ale i
intymny;
つま — (2. i 3. znak) żona; moja kochana (archaizm); (uwaga
Shinji Ogawy poniżej);
まじ — (3. i 4. znak) południowy wiatr; prawdziwy wiatr;
生 (kanji) — (6. znak) umare (nama) — żyć, życie; narodziny,
autentyczny, prawdziwy, rzeczywisty, ale też i prefix
(jakoś);
生れかはら — (znaki 6-10) umare kawaraba - narodzić się na nowo;
れ — (7. znak) wyraża wątpliwość, ironię;
ら — (10. znak) wskazuje na uczucie (miłość) do ludzi;
は — (11. znak) partykuła tematu zawiera przypuszczenie;
jeśli... wtedy;
のべ — (12. i 13. znak) 1. pole; 2. przyszłość;
べの — (13 i 14 znak) te dwa znaki "pokazują" wyrażenie
wątpliwości lub pytanie, na które oczekuje się odpowiedzi
twierdzącej;
蝶 (kanji) — (15. ostatni znak) motyl
Jak wyjaśnia tłumacz tego haiku, D. Lanoue, Issa dosłownie wyraża życzenie, by ponownie narodzić się jako polny motyl. A slowo "mutsumaji" przetłumaczone jako "słodka harmonia" odnosi się do "delikatnego przyjacielskiego stosunku", "łagodnej życzliwości". Shinji Ogawa sądzi natomiast, że Issa ma na myśli kobietę i mężczyznę (aspekt seksualny).
A jak haiku Issy zostało przetłumaczone przez polskiego tłumacza?
Oto pierwsza wersja:
Jeśli w następnym naszym życiu
urodzimy się jako motyle latające nad wrzosowiskiem,
kto wie, czy wtedy nie będziemy razem szczęśliwi.
I druga:
Szczęśliwi razem, powiadasz?
Tak, gdybyśmy się urodzili jako polne motyle w którymś przyszłym życiu,
wtedy moglibyśmy się pogodzić
Konkluzja?
No cóż, kiedy Japończycy czytają lub widzą chińskie ideogramy, odbierają wizualne obrazy, a ich wymowa już wyraża pewne uczucia. Toteż kiedy przychodzi do tłumaczenia japońskich haiku, każdy tłumacz usiłując wnieść swobodny, otwarty nastrój wyrażony klasyczną japońszczyzną...wchodzi w rolę Syzyfa...
Dobranoc.