Tropy stylistyczne w haiku: metafora, a może metonimia? (1)

船と岸と話してゐる日永かな
Fune to kishi to hanashite iru hinaga kana

(Masaoka Shiki)

船  fune – środek transportu wodnego, tu : łódka
と to – partykuła w funkcji spójnika łączącego rzeczowniki: i lub z
岸 kishi – brzeg
と to – partykuła w funkcji spójnika łączącego rzeczowniki: i lub z
話して hanashite – czas teraźniejszy ciągły czasownika hanasu: tzw. forma ~te: rozmawia/ją
ゐる iru – czasownik pomocniczy (odnosi się do tylko istot żywych) stosowany z formą ~te
てゐる ~te + iru – konstrukcja czasu teraźniejszego ciągłego (stan rezultatywny)
日永  hinaga – długi dzień / pora dzienna; dzień robi się dłuższy – kigo wiosenne
かな kana – znak ucinający kireji

1.
łódka i brzeg
rozmawiają
dzień coraz dłuższy

Czyżby wyłoniła nam się personifikacja? Nie tym razem. Shiki zastosował tu jedynie metonimię, a właściwie jej odmianę – synekdochę.

łódka = osoba na łódce
brzeg = osoba na brzegu

2.

łódka z brzegiem
prowadzą rozmowę
dzień coraz dłuższy

W trzeciej wersji prostym zabiegiem możemy uzyskać sprytną dwuznaczność:

a) synekdocha (jak w poprzednich wersjach);
b) okolicznik miejsca "zawiesza" synekdochę akcentując jedynie przestrzeń, w której toczy się rozmowa;

3.
pomiędzy łódką a brzegiem
toczy się rozmowa
dzień coraz dłuższy

(© Lech Szeglowski)